ΜΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ «ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ»

 ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:

1.    Γιάννης Ρίτσος, Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού (απόσπασμα)

Χτες βράδυ δεν κοιμήθηκαν καθόλου τα παιδιά. Είχανε κλείσει ένα

σωρό τζιτζίκια στο κουτί των μολυβιών, και τα τζιτζίκια τραγουδούσαν

κάτου απ’ το προσκεφάλι τους ένα τραγούδι που το ξέραν τα παιδιά από

πάντα και το ξεχνούσαν με τον ήλιο.

Χρυσά βατράχια κάθονταν στις άκρες των ποδιών χωρίς να βλέπουν

στα νερά τη σκιά τους, κι ήτανε σα αγάλματα μικρά της ερημιάς και της

γαλήνης.

Τότε το φεγγάρι σκόνταψε στις ιτιές κι έπεσε στο πυκνό χορτάρι.

Μεγάλο σούσουρο έγινε στα φύλλα.

Τρέξανε τα παιδιά, πήραν στα παχουλά τους χέρια το φεγγάρι κι όλη

τη νύχτα παίζανε στον κάμπο.

Τώρα τα χέρια τους είναι χρυσά, τα πόδια τους χρυσά, κι όπου

πατούν αφήνουνε κάτι μικρά φεγγάρια στο νοτισμένο χώμα.

Μα, ευτυχώς, οι μεγάλοι δεν ξέρουν πολλά, δεν καλοβλέπουν.

Μονάχα οι μάνες κάτι υποψιάστηκαν.

Γι’ αυτό τα παιδιά κρύβουνε τα χρυσωμένα χέρια τους στις άδειες

τσέπες, μην τα μαλώσει η μάνα τους που όλη τη νύχτα παίζανε κρυφά

με το φεγγάρι

---

2.    Μίλτος Σαχτούρης, Η Αγρύπνια

Όλοι κοιμούνται
κι εγώ ξαγρυπνώ
περνώ σε χρυσή κλωστή
ασημένια φεγγάρια
και περιμένω να ξημερώσει
για να γεννηθεί
ένας νέος άνθρωπος
μεσ᾿ στην καρδιά μου
την παγωμένη
από άγρια φαντάσματα
και τόση μαύρη πίκρα.

(ΑΝΑΠΟΔΑ ΓΥΡΙΣΑΝ ΤΑ ΡΟΛΟΓΙΑ , 1998)

 

3. Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, Εν πόλει της Οσροηνής [1]

Απ' της ταβέρνας τον καυγά μας φέραν πληγωμένο
τον φίλον Ρέμωνα χθες περί τα μεσάνυχτα.
Απ' τα παράθυρα που αφίσαμεν ολάνοιχτα,
τ' ωραίο του σώμα στο κρεββάτι φώτιζε η σελήνη.
Είμεθα ένα κράμα εδώ· Σύροι, Γραικοί, Αρμένιοι, Μήδοι.
Τέτοιος κι ο Ρέμων είναι. Όμως χθες σαν φώτιζε
το ερωτικό του πρόσωπο η σελήνη,
ο νους μας πήγε στον πλατωνικό Χαρμίδη.
                          (1917)

---

Γρυπάρης  Ιωάννης, Δικό μου φως Μεσουρανίς η ολόφεγγη η Σελήνη λαμποκοπά κι αστράφτει πέρα ως πέρα το φως της μες στον έρημον αιθέρα της νύχτας όλα τ’ άλλα φώτα σβύνει. Μα εκεί βαθιά που ροδοφέγγει η μέρα όταν μικρή ζωή στη νύχτα μείνῃ, έν' άστρο λίγο μα δικό του χύνει φως τρέμιο από την άγνωστή του σφαίρα. Κ' είπα: τέτοιο καλό μακριά από μένα, αφού κοντά σε μεγαλεία ξένα ό,τι σιμώνει το δικό του χάνει, Καλύτερα μακριά και μοναχός μου! σε μια άγνωστη κρυφή γωνιά του κόσμου λίγο μα και δικό μου φως με φτάνει.

(Σκαραβαίοι και Τερρακότες, 1928)

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Προσπαθήστε:

1. α. Να κατατάξετε σε μια σειρά τα ποιήματα που σας δόθηκαν (λ.χ. από το πιο παραδοσιακό ως το πιο μοντέρνο) (20 μονάδες)

1.β. Να δώσετε 2-3 από τα βασικά χαρακτηριστικά του ποιητικού ρεύματος που σας βοήθησαν να τα κατατάξετε.(30 μονάδες)

2. α. Να εντοπίσετε στο ποίημα του Καβάφη χαρακτηριστικές λέξεις ή φράσεις που δίνουν "ποιητικότητα" στο κατά τα άλλα "αφηγηματικό" ποίημα. αιτιολογήστε σύντομα την άποψή σας. (25 μονάδες)

2. β. Όπως είδατε, η σελήνη είναι ένα κοινό σύμβολο σε όλα τα ποιήματα.  Δείτε τη λειτουργία αυτού του συμβόλου σε κάθε ποίημα και παρουσιάστε την σε 2-3 σειρές. (25 μονάδες)

---

[1] Ο Ρέμων είναι φανταστικό πρόσωπο. Η Οσροηνή ήταν βασίλειο στη Μεσοποταμία. Ο Χαρμίδης ήταν ο θείος του Πλάτωνα και δολοφονήθηκε πάνω σε πολιτική διαφωνία. Ο ανιψιός του τον έκανε αθάνατο σ' ένα διάλογο που φέρει το όνομά του, όπου ο Σωκράτης, εμπνευσμένος από την τελειότητα του σώματος του νεαρού Χαρμίδη, αναζητεί τον ορισμό της σοφίας ως γνώση του καλού και του κακού...

Κική Δημουλά, Αγγελίες

Διατίθεται ἀπόγνωσις
εἰς ἀρίστην κατάστασιν,
καὶ εὐρύχωρον ἀδιέξοδον.
Σὲ τιμὲς εὐκαιρίας.
Ἀνεκμετάλλευτον καὶ εὔκαρπον
ἔδαφος πωλεῖται
ἐλλείψει τύχης καὶ διαθέσεως.
Καὶ χρόνος
ἀμεταχείριστος ἐντελῶς.
Πληροφορίαι: Ἀδιέξοδον
Ὥρα: Πᾶσα.